Klimaatpijn

Een van de dingen die ‘normale’ mensen graag doen met elkaar, om bijvoorbeeld een jubileum te vieren, is uit eten gaan. Gezellig de stad in, een sfeervol restaurant, er wordt lekker voor je gekookt, en je neemt meer dan anders de tijd om nog eens goed met elkaar te praten.

Sinds we vegetariër zijn is dit een stuk lastiger. Ik schat dat ongeveer een op de vijf restaurants niet eens een vegetarische optie heeft, de meeste restaurants hebben er één. En als je dan niet van kaas of champions houdt heb je een probleem. De meestvoorkomende vegetarische gerechten: paddestoelenrisotto met Italiaanse kaas (met stip op één), “iets” met geitenkaas (salade, quiche), of iets wat veel te haute cuisine is (groentes waarvan ik de naam niet ken met vijgen/dadels/paprikaschuim/truffel). Realiteit: ik heb eerst anderhalf uur voorbereiding bij het zoeken naar een restaurant waar we allebei iets kunnen bestellen waar we zin in hebben, voordat we ontspannen en spontaan uit eten kunnen. Dat doen we dus bijna nooit. De meest ontspannen optie is om gewoon hier om de hoek naar de frituur te gaan; die hebben een paar vegetarische plates, er zit nog wat groente bij en de ruimte is niet heel ongezellig.

Op de een of andere manier voelen de meeste koks zich te goed om met vleesvervangers te koken, daarom bestaat de vegetarische optie meestal uit iets met kaas en paddestoelen. Een enkele waagt zich aan iets met noten. Ik snap het wel, die vleesvervangers zijn natuurlijk in een fabriek gemaakt en dat is hun eer te na. Maar eigenlijk is dat toch de omgekeerde wereld: de meeste vegetariërs eten dit soort vleesvervangers. Wij voelen ons niet te goed om ervoor te betalen in een restaurant. Dan kan ik tenminste iets eten wat ik wil eten, wat de juiste voedingswaarde heeft en wat ik lekker vind. Maar als jullie dat echt niet willen, koks van Nederland, kun je ook koken met sojabrokken of seitan (tarwestructuur), wat meer een natuurlijk product is. Of natuurlijk cashewnoten, bonen…

Het zijn dit soort dingen waardoor ik me steeds minder deel voel van de maatschappij, zelfs een beetje onwelkom. Op een avond van mijn werk, waarbij de organisatie wist dat er ook minstens 3 vegetariërs aanwezig waren, bestond het avondeten uit broccoli, aardappels, pasta met zalmsnippers en spinazie, kippenpoten en varkensvlees. Word ik dan geacht broccoli en aardappels als een volwaardige maaltijd te zien? En ik weet dat het niet aan de secretaresses ligt die dit hebben geregeld; het is de catering die niet kan of wil voldoen aan de vraag (of misschien dachten ze dat zalm vegetarisch is). Hoewel steeds meer mensen flexitarisch eten, zijn echte vegetariërs blijkbaar nog steeds een uitzondering die je als restaurant of cateringbedrijf zonder effect voor je business kunt negeren.

Je wordt er ongewild een beetje een zuurpruim van. Ik ben helemaal klaar met menukaarten doorpluizen op zoek naar iets dat ik wil eten. En ik kan wel gaan klagen bij de secretaresses, maar zij kunnen er ook weinig aan doen dat de wereld zo in elkaar zit. Dus de beste optie is thuis eten. Zo wordt je wereld wel klein, en weer: ongewild. Ik wil meedoen aan de normale dingen van het leven, ik wil gezellig dingen gaan doen, ik wil niet zeiken. Maar de maatschappij is niet op ons berekend.

Vandaag is de herziene MER van vliegveld Lelystad goedgekeurd, waardoor de opening vrijwel vaststaat. Wat mij betreft weer een zwarte dag: dit zijn de cruciale jaren waarin we iets moeten doen aan klimaatverandering, en we beginnen er gewoon niet eens aan. Het ergste is nog wel dat Lelystad puur gebruikt gaat worden voor vakantievluchten. Vakántievluchten, hoe decadent dat we zelfs dat niet willen opgeven om het klimaat te redden. Er is zelfs iemand gepromoveerd op het feit dat de luchtvaart hoe dan ook moet krimpen om het klimaatakkoord van Parijs te kunnen halen, maar blijkbaar ben ík degene met een verkeerd wereldbeeld.

De VVD is juist blij met de positieve beoordeling van de Commissie MER. “Dat is hard nodig, want de luchtvaart groeit. De economie floreert en we gaan nu eenmaal graag met het vliegtuig met vakantie. Vooral voor die vakantieganger is dit dus goed nieuws”, zegt VVD-Kamerlid Dijkstra. (NOS)

Gut, we gaan nu eenmaal graag met het vliegtuig op vakantie. Alsof de vraag niet voor een groot deel gecreëerd is door het aanbod. Los daarvan, we moeten mensen natuurlijk altijd gewoon geven wat ze willen! En tsja, de dingen die mensen echt nodig hebben, zoals een leefbaar klimaat, daarvan zien we dan later wel of dat nog goedkomt. Sowieso is de overheid natuurlijk niet de partij die moet bepalen wat goed voor ons is, toch?

Het zijn dit soort dingen die me tegen de grond slaan. Dag in, dag uit werk ik aan oplossingen om de gebouwde omgeving van het gas af te krijgen. Als ik al iets bereikt heb, wordt dat compleet teniet gedaan door de groei van de CO2-uitstoot door de luchtvaart, waar niemand aan durft te tornen en die bovendien vrijwel niet te verduurzamen is, in ieder geval niet binnen de komende 30 (dertig!) jaar. Ik sta erbij, ik kijk ernaar, I scream into the void en ik weet dat ik alleen sta. Voor mij gaat dit niet over lawaai of mijn achtertuin. Dit gaat over klimaat, en de onwil van mensen om ook maar íets op te geven daarvoor. Zelfs niet een veel te goedkope last minute naar Gran Canaria.

Ach, in mijn grenzeloze optimisme dacht ik even dat de NOS het licht had gezien: Nog snel de laatste aankopen voor het mooie weer, maar is dat wel nodig? 

Nee, natuurlijk is dat niet nodig! Iedereen heeft nog voldoende zomerkleren en badpakken van vorig jaar, en het jaar daarvoor, en het jaar daarvoor, en God weet dat we nooit in de historie meer nieuwe barbecues of tuinmeubelen hoeven te produceren.

Maar daar gaat het natuurlijk niet om…

NOS-weerman Gerrit Hiemstra wil de verwachtingen wel een beetje temperen: het wordt morgen niet overal zomers warm.

En in de categorie ’terrasverwarming’ sla ik hier ook stijl van achterover:

Maar omdat de warmte zo vroeg in het jaar komt, zijn veel buitenbaden nog helemaal niet open. Het zwembad in Hasselt bij Zwolle gaat wel al open. (…) Het water is inmiddels bijna 29 graden, verwarmd met ketels en zonnecollectoren. Daar zal het dus niet aan liggen. Het zwembad hoopt op een paar mooie dagen met veel badgasten. “Het is nog geen hoogseizoen, misschien weet nog niet iedereen dat we open zijn. Maar toch hopen we wel op een paar honderd bezoekers, misschien wel meer.”

Mijn oog viel op een artikel in de New York Times, onder de titel: “Prominent Lawyer in Fight for Gay Rights Dies After Setting Himself on Fire in Prospect Park”. Het gaat om advocaat David Buckel. Als je het leest, zie je dat zijn zelfmoord weinig met homorechten te maken heeft. Sinds een aantal jaren zette hij zich in voor milieubescherming en zijn zelfmoord is een protest tegen de manier waarop we nu omgaan met onze planeet. In zijn afscheidsbrief staan een aantal zaken die ik zelf ook heel sterk zo ervaar.

“Pollution ravages our planet, oozing inhabitability via air, soil, water and weather,” he wrote in the email sent to The Times. “Most humans on the planet now breathe air made unhealthy by fossil fuels, and many die early deaths as a result — my early death by fossil fuel reflects what we are doing to ourselves.”

In his note, which was received by The Times at 5:55 a.m., Mr. Buckel discussed the difficulty of improving the world even for those who make vigorous efforts to do so.

Privilege, he said, was derived from the suffering of others.

“Many who drive their own lives to help others often realize that they do not change what causes the need for their help,” Mr. Buckel wrote, adding that donating to organizations was not enough.

Noting that he was privileged with “good health to the final moment,” Mr. Buckel said he wanted his death to lead to increased action. “Honorable purpose in life invites honorable purpose in death,” he wrote.

Privilege is derived from the suffering of others. Onze welvaart is gebouwd op moreel onaanvaardbare praktijken; dit is iets waar ik ook van overtuigd ben en wat me heel ongemakkelijk maakt. Ik vraag me af of we een dergelijke welvarende samenleving kunnen bouwen zónder dat anderen daarvoor de prijs betalen. The difficulty of improving the world even for those who make vigorous efforts to do so. Daar reken ik mezelf toe. En ja, we realiseren ons vaak dat wat we doen weinig verandert aan de oorzaken die ten grondslag liggen aan het probleem. Voor hem was het blijkbaar genoeg om een einde aan zijn leven te maken, in een laatste verwoede poging mensen wakker te schudden.

Het meest tragische aan dit voorval vind ik nog wel dat de koppen in de krant geen recht doen aan zijn eigenlijke doel. Hij hoopte dat zijn dood tot meer actie zou leiden om van fossiele brandstoffen af te komen, en dat mensen minder zelfzuchtige levens zouden leiden, om de planeet te kunnen redden. De New York Times besteedt hier nog enige aandacht aan, maar bijvoorbeeld de Guardian noemt het nauwelijks. Ik heb gepoogd een passendere titel hierboven te zetten.

David Buckel was iemand die zich inzette voor een betere wereld; voor homorechten, maar later ook voor het milieu. Dit soort mensen hebben niet maar één doel in het leven. Het is natuurlijk logisch om iemand te gedenken met de meer voltooide doelen die hij nastreefde, maar in dit geval vind ik het heel typerend dat de reden voor zijn zelfmoord een beetje weggemoffeld wordt. Het leeft te weinig. Ikzelf vind het schokkend dat iemand die het gevecht voor homorechten in Amerika heeft aangevoerd, wat echt een schijnbaar zinloos gevecht is, dat die persoon nu opgeeft omdat hij het gevoel heeft dat hij het gevecht voor een beter milieu niet kan winnen. Maar hij lijkt gelijk te hebben: zelfs post mortem wordt zijn boodschap niet gehoord.

Ik probeer al een hele tijd om met zo min mogelijk impact te leven, zie mijn pagina Doen en laten. Als ik met mijn familie praat over de moedeloze gevoelens die ik soms krijg, omdat we gewoon niet snel genoeg de verandering maken, dan is een van de opbeurend bedoelde antwoorden die ik krijg: “De wereld verandert helaas maar langzaam, maar mensen zoals jij zijn nodig en hebben een voorbeeldfunctie”. De bedoeling is dat ik me goed voel over het goede voorbeeld dat ik stel, en dat ik het niet opgeef.

Los van de goede bedoelingen van die persoon, helpt dit me eigenlijk geen zier. Al voor mijn geboorte, al meer dan 50 jaar, zijn er mensen die het goede voorbeeld geven! Die mensen doen dat niet om zich goed te voelen over zichzelf, maar omdat ze écht vinden dat we zo zouden moeten leven (en de wetenschap geeft hen gelijk). Veel te weinig mensen volgen het voorbeeld. Wat dat betreft is het jammer dat we (incl. ik) niet meer naar de kerk gaan, waar ons verteld wordt hoe we een goed leven moeten leiden.

Ik begin steeds meer het gevoel te krijgen dat die goede voorbeelden in de leefwereld van andere mensen helemaal geen voorbeeld zijn, alleen een geruststelling dat er andere mensen zijn die iets doen. Dan hoeven zij zelf nog geen moeilijke veranderingen te maken. “Iemand anders is er mee bezig, zodat ik door kan met mijn gewone leven.”. Dat maakt het voor mij wel even wat anders. Ik heb veel minder zin om een geruststelling te zijn (voor iemand die allemaal dingen doet die ik niet kan goedkeuren), dan om een voorbeeld te zijn.

Laat ik eerlijk zijn: ik snap het best. Het is ook niet makkelijk. Maar het is vooral niet makkelijk omdat je zo alleen bent als lichtend voorbeeld. Daar worstel ik nu mee. Ik probeer het goede voorbeeld te geven; ik doe allerhande dingen anders dan andere mensen, en heb toch een gelukkig en rijk leven en laat dat zien. “Je hebt het allemaal niet nodig!”. Maar mensen zitten helemaal niet te wachten op een voorbeeld. Ze doen lekker waar ze zelf zin in hebben, dat is toch die vrijheid waar we het altijd over hebben! Met als gevolg dat ik zelf moedeloos en boos word, en het steeds lastiger wordt om gelukkig te zijn. Want als niemand meedoet, heeft wat ik zelf doe weinig zin. Dat is de shit van het klimaatprobleem.

En dat is de paradox van het goede voorbeeld: je kunt heel goed gelukkig leven op de manier waarop ik leef. Echter, als de maatschappij je voorbeeld na vele jaren nog steeds niet volgt (of erger, de andere kant op loopt), dan wordt het heel frustrerend, en gaat het goede voorbeeld dat ik wil stellen kapot, omdat ik ongelukkig word.

Al meer dan de helft van mijn leven, ongeveer 15 jaar, houd ik me bezig met klimaatverandering en milieu. Het is begonnen als iets positiefs. De overmoed van een puber, die denkt dat zij de wereld kan veranderen. Gaandeweg is het via frustratie om de inactie van politiek, burgers en bedrijfsleven omgeslagen naar moedeloosheid. En uiteindelijk misschien berusting, maar dit kan ik nu nog niet. Het is namelijk simpel: of je het nu wilt weten of niet, we zijn inmiddels op een punt aanbeland dat ernstige klimaatverandering haast onvermijdelijk is.

Ik behoor tot de minderheid die het probleem serieus neemt. Op dit blog wil ik gaan schrijven over de pijn die ik voel, door de dagelijkse dingen die ik meemaak. De dingen waardoor ik met mijn neus op de feiten gedrukt word: ik ben alleen. Bijna niemand doet wat ik doe. Ons leefklimaat gaat naar de knoppen, door onze eigen schuld, terwijl iedereen lekker voor de buis hangt, een bestelling bij Zalando plaatst of een vakantie naar Bali boekt. Iedereen… behalve ik.

Misschien zijn er andere mensen die zich hetzelfde voelen, die deze site lezen. Misschien voel je je dan iets minder alleen.